Büyük projelerin yaşama ve mekana olan olumsuz etkilerinin azaltılması, taraflar arasında uzlaşma mekanizmalarının geliştirilmesi için Sosyal Etki Değerlendirme (SED)raporları hazırlanmalıdır. Bir başka deyişle, SED raporları; özellikle projeden olumsuz etkilenen insanlar (PEİ) ile projeden etkilenen varlıklar (PEV) yani mekan üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması için Türkiye’nin gündemine getirilmelidir. SED Raporları; etkileyen ve etkilenen arasındaki etkileşim mekanizmalarını ortaya koymalı, etkinin azaltılması için somut çözüm önerileri sunmalıdır. Beklenti Yönetimi Etkileyen ve etkilenen arasında etkileşim ortamının sağlanması için anahtar kavram ‘empati’ olmalı, kendisinin diğer taraftan beklentisi ve diğer tarafın kendisinden beklentisi için uzlaşma ortamları yaratılmalıdır. Beklenti yönetimi için taraflar arasında şeffaf, katılımcı, eşitlikçi ortamlar sunulmalı. Projelerdeki etki ve tepki dengesi, bireysel ve toplumsal beklenti dengesi ile sağlanmalıdır.

Hava kalitesi dağılım modelleri; bir kaynaktan çıkan kirleticinin, farklı atmosfer koşullarında, etki alanındaki alıcı noktalara dağılımını matematik teknikleriyle hesaplanması esasına dayanır. Bu modeller genellikle kurulması planlanan tesislerin oluşturacağı muhtemel kirliliği önceden tahmin edip tedbir almak amacıyla kullanılmaktadır.

Bir bölgede hava kalitesinin belirlenmesi için kirleticilerin ortam havasında ölçülmesi gerekir. Hava kalitesi ölçümleri, gerçekleştirildiği bölgede ve/veya yakın çevresinde bulunan çok sayıdaki kirletici kaynağın birlikte neden olduğu kümülatif hava kalitesini gösterir. Kirletici kaynakların tekil katkılarının belirlenmesi için hava kalitesi ölçümleri tek başına yeterli değildir. Bu amaçla, hava kalitesi dağılım modelleri kullanılır. 

Hava kalitesi dağılım modelleri, mevcut tesislerin veya gelecekte kurulması planlanan yeni tesislerin neden olduğu/olacağı Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin (HKKD) hesaplanması amacıyla kullanılır. Modeller, kirleticilerin atmosferde maruz kalacağı fiziksel ve kimyasal süreçleri matematiksel olarak simüle edebilen araçlardır. Bu araçlar ile, bir emisyon kaynağının etki alanı içinde ve kaynaktan belirli mesafe uzaklıklarda bu kaynağın neden olduğu kirleticilerin yer seviyesindeki konsantrasyonları ya da çökelme miktarları hesaplanır. Modeller, hava kalitesi değerlendirme çalışmalarında temel bir araç olarak kullanılmaktadır. Modelleme çalışmaları ile birlikte eş zamanlı gerçekleştirilen hava kalitesi ölçümleri, her iki analiz tekniğinin güçlü ve zayıf yönlerine bağlı olarak tamamlayıcı bir şekilde kullanılabilir. Ölçümler aynı zamanda model tahminlerinin doğruluğunu değerlendirmede de oldukça yararlıdır. 

Modelleme çalışmalarında kullanılan modelin türüne göre veri ihtiyacı değişmekle birlikte tüm modellerde üç tür veri ortaktır. Bunlar; kirletici kaynak bilgileri ve kütlesel kirletici debileri (emisyon), meteoroloji ve topoğrafyadır. 

AERMOD, doğrusal, kararlı hal Plume modellemesidir. AERMOD Modelleme sistemi, birçok farklı kaynak tipinde uygulanabilmektedir. Örnek olarak noktasal, hacimsel ve alansal kaynak tipleri verilebilmektedir. Çizgisel kaynaklar ise bir dizi hacimsel kaynak olarak veya uzatılmış alansal kaynak olarak düşünülerek modellenebilir (10). ISC-PRIME modellemesinin birkaç yönden gelişmiş biçimi olup katman sınırı teorisini içermektedir. AERMOD biraz GaussianPlume karakteristiğine sahiptir. Bundan başka yeni veya kararlı haldeki dağılım durumları, Plume yükselmesi ve batmazlık, yükselen inversiyon içerisindeki nüfuz, kaynaktaki yüzey seviyesi, rüzgarların dikey profili, türbülans ve ısı, arazi efekti gibi gelişmiş algoritmaları da bünyesinde barındırabilmektedir. Ayrıca PRIME yapı etkilerini de içermektedir. AERMOD programının performansı, arazi yapısına ve farklılık gösteren emisyon kaynaklarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Yüksek konsantrasyonlarda gerçeğe yakın sonuçlar verebilmektedir. Tüm ortalama zaman periyotları ve tüm durumlar için AERMOD modelleme performansı ISC-PRIME dan çok iyidir (7). AERMOD modelleme sistemi, iki işlemciden oluşmaktadır. Bunlar, arazi bilgisi için AERMAD ve meteorolojik veriler için AERMET. AERMOD, bazı kaynak tipleri için tasarlanmıştır. Bu kaynak tipleri, çoklu noktasal kaynak, alansal, çizgisel ve hacimsel kaynak, yapılar, konsantrasyonlar ve depozisyondur. Çizgisel kaynak ise bir dizi hacimsel kaynak veya alansal kaynak olarak düşünülebilir.

Modelin kullanıldığı alanlar:

• Kompleks endüstriyel kaynaklar (tek veya çoklu noktasal kaynak, alansal, çizgisel,hacimsel kaynaklar), ancak burada yapılar ve yapılardan kaynaklanan etkilerkullanılmamaktadır.

• Gaz ve partikül birikimi,

• Sabit ve değişken emisyonlar,

• Kırsal ve yerleşim alanları,

• Kaynaktan 50 km’ye kadar taşınım,

• Tüm arazi yapısına göre konsantrasyon tahmini

Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi (AERMOD), işletmenin faaliyetinden kaynaklanan kirleticiler olan toz, CO, NOx, SOx, VOC vb. gibi emisyonlarının çalışma alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin neden olacağı muhtemel yer seviyesi çökelmelerini belirlemek için yapılmaktadır.

Hava kirliliği dağılım model çalışması uygulanırken, hava kirleticilerinin atmosfer içerisinde dağılımının nasıl olduğu, matematiksel olarak simüle edilir. Bunun için kaynak bilgileri, meteorolojik veriler, yeryüzü şekilleri gibi parametreler kullanılmaktadır. Geliştirilen bilgisayar programları ile kirleticilerin matematiksel eşitliklerinin ve algoritmaların çözülmesi sağlanır. Bunun için EPA ve Amerikan Meteoroloji Topluluğu (AMS) tarafında geliştirilen AERMOD programı kullanılmaktadır. AERMOD, endüstriyel kaynaktan yayılan emisyonların geniş bir alanda dağılımını hesaplayabilen dünya çapında kabul görmüş en gelişmiş hava kalitesi dağılım modelidir. Modelin temeli Gauss dağılımına dayanmaktadır.

Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi (AERMOD), işletmenin faaliyetinden kaynaklanan kirleticiler olan toz, CO, NOx, SOx, VOC vb. gibi emisyonlarının çalışma alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin neden olacağı muhtemel yer seviyesi çökelmelerini belirlemek için yapılmaktadır.

Hava kirliliği dağılım model çalışması uygulanırken, hava kirleticilerinin atmosfer içerisinde dağılımının nasıl olduğu, matematiksel olarak simüle edilir. Bunun için kaynak bilgileri, meteorolojik veriler, yeryüzü şekilleri gibi parametreler kullanılmaktadır. Geliştirilen bilgisayar programları ile kirleticilerin matematiksel eşitliklerinin ve algoritmaların çözülmesi sağlanır. Bunun için EPA ve Amerikan Meteoroloji Topluluğu (AMS) tarafında geliştirilen AERMOD programı kullanılmaktadır. AERMOD, endüstriyel kaynaktan yayılan emisyonların geniş bir alanda dağılımını hesaplayabilen dünya çapında kabul görmüş en gelişmiş hava kalitesi dağılım modelidir. Modelin temeli Gauss dağılımına dayanmaktadır.

Kübaj Nedir ?
Çeşitli ölçüm cihazları ve bilgisayar programları yardımıyla sıkışma, kabarma, depo işlemleri göz önünde tutularak yapılan toprak hesabıdır. Diğer bir anlam olarak, bir malzemenin hacmini hesaplama işlemidir.

Kübaj (Hafriyat) Hesabı Nasıl Yapılır ?
Hafriyat işlemlerinde araziden ne kadar malzeme alınacağı yada dolgu işleminde ne kadar malzeme gerekeceği maliyet hesabı açısından büyük önem taşır. Arazinin plankote haritası yapılarak ilk ve son durum arasındaki ne kadar hacim farkı olduğu saptanır ve işlem sonunda veya hak ediş zamanlarında maliyet hesapları yapılır.

Kübaj (Hafriyat) Hesaplamaları ve Raporlamalarına Neden İhtiyaç Duyulur ?

Günümüzde birçok projede Hafriyat ve Kübaj Hesaplamaları büyük önem arz etmektedir. Yapılacak olan projede temel atılmadan önce plankote ile bir arazinin belirli aralıklarla sistematik olarak 3 boyutlu (X, Y, Z) ölçümü yapılır. Bu ölçümler arazinin yapısına göre her 5 – 10 metrede bir yapılır. Ölçümler sonucunda elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak, çeşitli çizim programları (piyasada en çok kullanılan NetCAD programı) ile hesabı yapılır. Bu hesaplar sonucunda, sahada ne kadar dolgu ve yarma olduğu hesaplanır ve bilgisayar ortamında m3 cinsinden sayısal net bir veri elde edilir. Kübaj hesapları günümüzde daha çok hafriyat firması ile ana firmanın anlaşmazlıklarını gidermede önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle büyük şantiyelerin temel ve çeşitli saha kazılarında m3 üzerinden yapılan anlaşmalarda önemi artmaktadır. Harita firmaları bu çalışmaları yaparken kazı öncesi ve kazı sonrası tüm çalışmalarını dikkatli ve titiz biçimde sürdürmektedir.

Kullanım Alanları Nelerdir ?

– Toplu Konut Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Yol Projeleri Hacim Hesaplamaları
– Tarım Alanı Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Döküm Sahaları Hacim Hesaplamaları
– İnşaat Hafriyatı Hesaplama vb.

Çevmed Mühendislik firmanızın talebi doğrultusunda Kübaj Hesabı 3 Boyutlu Modelemesi yapan bir firmadır.

Hava kirliliğine neden olan faaliyetlerin tamamı kirletici kaynak olarak değerlendirilir. Hava kalitesi dağılım modellerinde kirletici kaynaklar, emisyonların bacalardan ya da baca dışı alanlardan atmosfere verilmesine göre noktasal ve alansal kaynaklar olarak ikiye ayrılır. Noktasal kaynaklar, sanayi tesislerinin bacaları için kullanılır. Bu tür kaynaklar için baca yüksekliği ve baca çapı temel parametrelerdir. Alansal kaynaklar ise emisyonların atmosfere bir bacadan ziyade bir yüzeyden yayıldığı durumlarda kullanılır. Bu durumda, noktasal kaynaklardaki baca yüksekliğinin karşılığı, alansal kaynaklar için etkili emisyon yüksekliğidir. Bu yükseklik, emisyonların atmosfere bırakıldığı noktanın yerden olan yüksekliğidir. Alansal Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Belirlenmesi ve Azaltılmasına Yönelik Uygulamanın Kolaylaştırılmasının Sağlanması Projesi 3 kaynaklara örnek olarak, tozumaya neden olan malzemelerin açık alanda depolanması gösterilebilir. Bu durumda yığın yüksekliği, etkili emisyon yüksekliği olarak kabul edilir. Alansal kaynaklar, faaliyetin türüne ve kaynağın geometrik görüntüsüne göre çizgisel ve hacimsel kaynaklar olarak iki alt gruba ayrılır. Çizgisel kaynaklar, aslında dar ve uzun alansal kaynakların uç uca eklenmesi (örneğin karayolları gibi) iken hacimsel kaynaklar emisyonların atmosfere bir kirletici bulutu şeklinde verildiği dolayısıyla yüksekliği, genişliği ve derinliği olan bir bulut görünümünde olan kaynaklardır (açık maden ocaklarındaki patlatma faaliyeti gibi). Sanayi tesislerinin tüm bacaları ayrı noktasal kaynaklar olarak tanımlanmalıdır. Ancak, çok sayıda bacanın birlikte bulunduğu ve bunlarla tekil olarak çalışmanın mümkün olmadığı durumlarda (örneğin bir yerleşim alanındaki konutların bacaları gibi) tüm bacaların içine girdiği arazi alansal kaynak olarak değerlendirilebilir

Emisyonların bacalardan atmosfere salınması sırasında geçerli olan işletme şartlarının dikkate alınması esastır. İşletme şartlarında bacalarda ölçülen emisyonlara ilişkin bazı parametreler (kütlesel emisyon debisi, atık gaz sıcaklığı, hacimsel atık gaz debisi) saatlik ortalama değerler olarak modele girdi olarak verilir. Emisyonlar zaman ile periyodik olarak değişim gösteriyorsa (gün içindeki vardiyalar, yıl içindeki mevsimlik faaliyetler, vb.) bu değişimler modelde tanımlanır. Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS) ile izlenen bacalarda mümkünse emisyon ve diğer baca gazı parametreleri (debi, hız, sıcaklık, vb.) saatlik bazda bir zaman serisi olarak en az 1 yıllık bir dönem için modele girdi olarak hazırlanır. Böyle bir zaman serisi elde etmek mümkün değilse, bu durumda maksimum kapasite koşullarındaki emisyonlar dikkate alınır. Her bir alansal kaynak için emisyonlar ayrı belirlenmelidir. Bir alan içindeki faaliyet ya da faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar, bu alanın yüzölçümüne bölünerek birim alandan kaynaklanan emisyonlar elde edilir ve modele girdi olarak verilir. Maden ocakları gibi çok sayıda alansal kaynağın bir arada bulunduğu işletmelerde bu faaliyetler (patlatma, kırma, eleme, depolama, taşıma, vb.) ayrı ayrı ve gerçekleştikleri alan içinde tanımlanır. Emisyonların zamansal değişim göstermesi durumunda bu değişimler kirletici kaynak bazında modelde tanımlanır. Yeni kurulacak tesisler ya da ölçümün mümkün olmadığı mevcut tesisler için emisyonlar literatürde yer alan emisyon faktörleri ile belirlenir. Emisyon faktörleri, ulusal veri tabanlarından sağlanır. Ulusal veri tabanında bulunmayan faktörler, Amerikan Çevre Koruma Örgütü (USEPA)’nün AP-42 ya da Avrupa Birliği’nin EMEP/CORINAIR gibi uluslararası geçerliliği olan emisyon faktörü veri tabanlarından temin edilir (USEPA, 2019; EMEP/EEA, 2019).

Kübaj Nedir ?
Çeşitli ölçüm cihazları ve bilgisayar programları yardımıyla sıkışma, kabarma, depo işlemleri göz önünde tutularak yapılan toprak hesabıdır. Diğer bir anlam olarak, bir malzemenin hacmini hesaplama işlemidir.

Kübaj (Hafriyat) Hesabı Nasıl Yapılır ?
Hafriyat işlemlerinde araziden ne kadar malzeme alınacağı yada dolgu işleminde ne kadar malzeme gerekeceği maliyet hesabı açısından büyük önem taşır. Arazinin plankote haritası yapılarak ilk ve son durum arasındaki ne kadar hacim farkı olduğu saptanır ve işlem sonunda veya hak ediş zamanlarında maliyet hesapları yapılır.

Kübaj (Hafriyat) Hesaplamaları ve Raporlamalarına Neden İhtiyaç Duyulur ?

Günümüzde birçok projede Hafriyat ve Kübaj Hesaplamaları büyük önem arz etmektedir. Yapılacak olan projede temel atılmadan önce plankote ile bir arazinin belirli aralıklarla sistematik olarak 3 boyutlu (X, Y, Z) ölçümü yapılır. Bu ölçümler arazinin yapısına göre her 5 – 10 metrede bir yapılır. Ölçümler sonucunda elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak, çeşitli çizim programları (piyasada en çok kullanılan NetCAD programı) ile hesabı yapılır. Bu hesaplar sonucunda, sahada ne kadar dolgu ve yarma olduğu hesaplanır ve bilgisayar ortamında m3 cinsinden sayısal net bir veri elde edilir. Kübaj hesapları günümüzde daha çok hafriyat firması ile ana firmanın anlaşmazlıklarını gidermede önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle büyük şantiyelerin temel ve çeşitli saha kazılarında m3 üzerinden yapılan anlaşmalarda önemi artmaktadır. Harita firmaları bu çalışmaları yaparken kazı öncesi ve kazı sonrası tüm çalışmalarını dikkatli ve titiz biçimde sürdürmektedir.

Kullanım Alanları Nelerdir ?

– Toplu Konut Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Yol Projeleri Hacim Hesaplamaları
– Tarım Alanı Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Döküm Sahaları Hacim Hesaplamaları
– İnşaat Hafriyatı Hesaplama vb.

1-   Tesis etki alanı, İnceleme alanı, Alıcı (Receptor) Noktalar ve Tepe Noktalarının belirlenmesi,         

2-   Saatlik, Günlük (KVD) Mevsimsel ve Yıllık (UVD) bazda                                               

3-   GOOGLE MAPS entegrasyonu yapılarak yayılım haritalarının çıkarılması,                       

4-   Saatlik, Günlük ve Mevsimsel yayılım simülasyonları                                                 

5-   Hava Kalitesi Ölçüm dönemi gerçek zamanlı Meteorolojik ölçümler ve Hava Kalitesi Katkı değerlerinin belirlenmesi,          

6-   Hava Kalitesi Ölçümleri ve Hava Kalitesi Model Sonuçlarının Entegrasyonu,                   

7-   ÇED raporlarında istenen en kötü hal senaryolarının oluşturulması                             

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği- SKHKKY Ek-2 Tablo-2.1'de verilen sınır değerlerin aşılması durumunda veya ÇED sürecinde faaliyet kaynaklı Hava Kirliliğinin muhtemel yayılımının belirlenmesi amacıyla modelleme çalışmasının yapılması zorunludur.

Model çalışmalarında alıcı noktalarda topografik çözünürlük 100*100 m (dijital veri girişi), Meteorolojik veriler Meteoroloji genel müdürlüğünce üretilen uzun yıllar saatlik bazda yıllık verilerin kullanılması ile yanma gazları emisyonları (NO₂, SO₂, CO, Toz (PM10), Çöken Toz (Islak kuru Çökme), Uçucu (VOC) ve Yarı Uçucu (PAH, PCB, Pestisit ve Dioksin/Furan) organik bileşikleri, yıllara bağlı toprakta ağır metal birikiminin belirlenmesi çalışmalarının yapılması.

Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin etki alanında Hava Kirlenmesine Katkı Değeri (HKKD)’nin dağılım modellemesi kullanılarak hesaplanması, tesis etki alanında hava kalitesinin ölçülmesi ve ölçüm metotları aşağıdaki esaslara göre yapılır:

Kübaj Nedir ?
Çeşitli ölçüm cihazları ve bilgisayar programları yardımıyla sıkışma, kabarma, depo işlemleri göz önünde tutularak yapılan toprak hesabıdır. Diğer bir anlam olarak, bir malzemenin hacmini hesaplama işlemidir.

Kübaj (Hafriyat) Hesabı Nasıl Yapılır ?
Hafriyat işlemlerinde araziden ne kadar malzeme alınacağı yada dolgu işleminde ne kadar malzeme gerekeceği maliyet hesabı açısından büyük önem taşır. Arazinin plankote haritası yapılarak ilk ve son durum arasındaki ne kadar hacim farkı olduğu saptanır ve işlem sonunda veya hak ediş zamanlarında maliyet hesapları yapılır.

Kübaj (Hafriyat) Hesaplamaları ve Raporlamalarına Neden İhtiyaç Duyulur ?

Günümüzde birçok projede Hafriyat ve Kübaj Hesaplamaları büyük önem arz etmektedir. Yapılacak olan projede temel atılmadan önce plankote ile bir arazinin belirli aralıklarla sistematik olarak 3 boyutlu (X, Y, Z) ölçümü yapılır. Bu ölçümler arazinin yapısına göre her 5 – 10 metrede bir yapılır. Ölçümler sonucunda elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak, çeşitli çizim programları (piyasada en çok kullanılan NetCAD programı) ile hesabı yapılır. Bu hesaplar sonucunda, sahada ne kadar dolgu ve yarma olduğu hesaplanır ve bilgisayar ortamında m3 cinsinden sayısal net bir veri elde edilir. Kübaj hesapları günümüzde daha çok hafriyat firması ile ana firmanın anlaşmazlıklarını gidermede önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle büyük şantiyelerin temel ve çeşitli saha kazılarında m3 üzerinden yapılan anlaşmalarda önemi artmaktadır. Harita firmaları bu çalışmaları yaparken kazı öncesi ve kazı sonrası tüm çalışmalarını dikkatli ve titiz biçimde sürdürmektedir.

Kullanım Alanları Nelerdir ?

– Toplu Konut Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Yol Projeleri Hacim Hesaplamaları
– Tarım Alanı Projesi Hafriyat Hesaplamaları
– Döküm Sahaları Hacim Hesaplamaları
– İnşaat Hafriyatı Hesaplama vb.